Terapia schematów - wprowadzenie
Terapia schematów to jedna z nowszych metod terapeutycznych. Powstała w odpowiedzi na zapotrzebowanie pacjentów, dla których klasyczne techniki terapii poznawczo-behawioralnej nie były wystarczające. Twórcą tej terapii jest Jeffrey Young, a jej ogromną zaletą to, iż od samych początków stosowania tej metody są prowadzone badania kliniczne potwierdzające jej skuteczność - bardzo obiecująco wyglądającą skuteczność.
Terapia schematów opiera się na koncepcji schematów autorstwa Jeffreya Younga. Jeffrey Young rozumie schemat jako ogólny, wszechogarniający motyw lub wzorzec reakcji i zachowań. Schemat składa się z przekonań, emocji, wspomnień oraz doznań cielesnych, obejmuje więc niejako całość psychologiczną człowieka. Schematy są wytworzone w dzieciństwie lub wczesnej młodości, ale rozwijane przez całe życie. Schematy w dużej części są dysfunkcyjne.
Podstawowe potrzeby emocjonalne - źródła nieadaptacyjnych schematów
Podstawowa teza teorii schematów mówi, że nieadaptacyjne schematy powstają wskutek niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie. Wyróżnionych zostało pięć podstawowych potrzeb emocjonalnych, uniwersalnych dla wszystkich ludzi. Są to:
- bezpieczne przywiązanie do innych
- autonomia, kompetencja i poczucie tożsamości
- możliwość wyrażania prawdziwych potrzeb i emocji
- spontaniczność i zabawa
- realistyczne granice i samokontrola
Wskutek niewłaściwego zaspokojenia tych podstawowych potrzeb wykształcają się nieadaptacyjne schematy. Jeffrey Young wyróżnił 18 takich schematów. Są to:
- opuszczenie/niestabilność więzi
- nieufność/skrzywdzenie
- deprywacja emocjonalna
- wadliwość/wstyd
- izolacja społeczna/wyobcowanie
- zależność/niekompetencja
- podatność na zranienie lub zachorowanie
- uwikłanie emocjonalne/nie w pełni rozwinięte ja
- porażka
- roszczeniowość/wielkościowość
- niedostateczna samokontrola i samodyscyplina
- podporządkowywanie się
- samopoświęcenie
- poszukiwanie akceptacji i uznania
- negatywizm/pesymizm
- zahamowanie emocjonalne
- nadmierne wymagania/nadmierny krytycyzm
- bezwzględna surowość
Każdy z tych schematów przekłada się na konkretne trudności w funkcjonowaniu emocjonalnym oraz w funkcjonowaniu w relacjach. Terapia schematów ukierunkowana jest na uleczenie wczesnych nieadaptacyjnych schematów. Odbywa się to dzięki dwóm podstawowym technikom terapeutycznym - powtórnemu ograniczonemu rodzicielstwu oraz empatycznej konfrontacji.